Ooit weleens aangesproken met …‘En nu?’…?

Ik wel, maar nog nooit door een boek! Twee korte rake woorden die mij aanstaren waar ik moeilijk omheen kan. Klip en klaar wordt een persoonlijk beroep op mij gedaan. Blijkbaar ben ik direct betrokken bij wat er speelt. Beste lezer, wat moet ik hiermee? Word ik hier fijntjes gewezen op zoiets als moraliteit? Zo van …  ‘nou, als je het weet, zeg het maar!’ Of, ‘wat ga jij nu doen?’ 

‘En nu?’ is daarmee een indringende titel van het nieuwe boek van Jan Bransen, hoogleraar filosofie van de gedragswetenschappen aan de Radboud Universiteit. Hij maakt zich druk over de wereld van nu en wat wij er samen (nog) van kunnen maken. Gelukkig maar! Nog voor je het hebt gelezen, steekt hij ons op de binnenflap al een hart onder de riem:

‘We kunnen veranderen. We kunnen de controle loslaten, accepteren dat we die nooit gehad hebben. We kunnen vertrouwen, toegewijd en gastvrij zijn, onszelf zien als debutanten en onze eigen onwetendheid naar voren schuiven als een intellectuele deugd’

Tegen het decor van protesterende studenten en hun tentenkamp op de campus van de Nijmeegse Uni zochten we hem op in het Radboud Teaching and Learning Centre, waar hij academisch leider is. Tijdens onze dialoog verkenden we raakvlakken en verbindingen tussen zijn hoopvolle boek en onze bamboe MeYouWeDo, metafoor voor een nieuwe wereld in steigers: eentje die goed is voor mij, voor jou, anderen én de aarde. 

In zijn boek voert hij de homo educandus op, de mens als opvoedbaar wezen. Die stemt hem hoopvol omdat wij door onze opvoedbaarheid te allen tijde kunnen leren, ons ontwikkelen en elk moment van mening kunnen veranderen en nieuwe keuzes kunnen maken! Ook kunnen we volgens Bransen door een nieuw gezamenlijk overstijgend waarden kader onze ‘betekenis horizon’ bijstellen waarmee we collectief een menselijke(re) leefomgeving kunnen creëren. Zijn troefkaart voor VAN…NAAR transities is uiteraard de filosofie want die …’moedigt ons aan om ons kritisch te buigen over wat een goed leven nodig heeft…’

Hij beschrijft elf mentaliteitsveranderingen waarmee we ons mensbeeld kunnen transformeren tot ‘morele gastmens’. Een mens die graag anderen wil ontmoeten, uitgaat van vertrouwen, nieuwsgierig is en aandachtig luistert naar verschillende perspectieven, die verbindt in plaats van uitsluit, liever improviseert dan beheerst, die meerduidigheid verkiest boven eenduidige opvattingen, niet enkel wetenschap bedrijft om te weten maar die ook iets wil doen. Kortom, een mens die werk maakt van een samenleving waar de publieke ruimte  weer een collectief dynamisch speelveld is want …‘Filosofie is immers een gezamenlijke bezigheid. Dus, hup, je stoel uit. Ga iets doen. Ga de straat op. Luister. En spreek. Want woorden zijn daden’. 

Zijn pleidooi voor de ‘gastmens’ raakt op de fiets naar huis aan iets wat mijn vader mij lang geleden toevertrouwde, ‘vriendelijkheid is moeilijk weg te geven, je krijgt het vaak terug’.