Praktijksituaties

Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli)

In hun verkenningsrapport concludeert de Rli dat ‘verschillende hardnekkige problemen in de leefomgeving dringend om een oplossing vragen, maar blijven voortbestaan ondanks voortdurende aandacht vanuit de samenleving, de politiek en het beleid’.

En vervolgt ‘Uit deze verkenning is een kluwen aan mogelijke verklaringen naar voren gekomen die op verschillende manieren met elkaar samenhangen en elkaar beïnvloeden. Op hoofdlijnen signaleren wij dat onder meer de volgende aspecten een rol kunnen spelen bij het blijven voortbestaan van leefomgevingsproblemen, ondanks de ambities om ze op te lossen:

  • De aard van de problemen in de leefomgeving is veranderd.
  • De maatschappelijke omstandigheden waarin de problemen opgelost moeten worden is veranderd.
  • De institutionele verhoudingen passen niet bij de problemen van vandaag.
  • De onderliggende waarden bij de keuzes voor oplossingen worden onvoldoende gearticuleerd.’

 

Hierin zijn verschillende perspectieven van deze pagina te herkennen. Zoals de onderlinge informatievoorziening en coördinatie, het omgaan met polaire waarden, de nadruk op rechtmatigheid en efficiëntie (polariteiten: conditional respect ten koste van unconditional respect)

 

 

College voor de Rechten van de Mens

In dit oordeel van het College voor de Rechten van de Mens zitten veel aspecten verborgen waarbij we als mensen en als samenleving elkaar onbedoeld tegenwerken. Wanneer je op zoek gaat naar ‘an evil source’ zoals Barry Johnson dat noemt, dan ga je er onterecht een vinden. Wanneer je het ziet als een cascade van ‘problemen’ dan kom je tot een andere conclusie. Dan herken je dat bij iedere stap dat je iets verder in de problemen bent geraakt.

Deze case beschrijft allerlei dynamieken tussen mensen die in elkaar vervlochten zijn. Het gezin, de klas(genoten), de onderwijzers, schoolleiding, Jeugdzorg, GGZ, zorgorganisaties, de gemeenten. Daarnaast spelen coördinatiemechanismen een rol zoals relatie ouders school, schoolorganisatie, samenwerkingsverbanden en hun onderliggende werkingen van hiërarchie, marktwerking, budgetering en regelgeving.

De vragen die dan opkomen zijn:

  • Problemen van ziekzijn oplossen of gezondzijn faciliteren?
  • Is een samenwerkingsverband een markt met een beperkt budget en een selectiemechanisme voor de beste spelers of een commons met een zorg voor het welzijn van alle kinderen in het gebied?
  • Wat is de rol van de onderwijzer/docent in wat er nodig is voor de ontwikkeling van het kind, en de samenwerking met de ‘thuis context’.

In dit voorbeeld spelen polariteiten, emoties, informatie & communicatie, coördinatiemechanismen (markt, commons) en de ruimte voor dromen en spelen allemaal een rol.

 

 

Fontys ICT – Data Driven Business Lab

Bij dit project voor een minor studie en een multidisciplinaire groep studenten stelden we het verhaal, agency, waarden en dialoog centraal. Dus geen vastomlijnde projectbrief met heldere doelstellingen.

Wel goed omlijnde kaders en alle kennis- en informatieondersteuning waar nodig.

Het verloop van het project is anders, minder lineair, met aandacht voor individuele leerontwikkeling én gezamenlijke resultaten.

Door complexe interacties tussen projectleden vanaf het begin te faciliteren, net als bij het CERN Atlas project, ontstaat er een dynamisch geheel. Problemen als gevolg van polarisatie krijgen geen ruimte, terwijl juist de achterliggende waarden die daaraan ten grondslag liggen volledig benut worden.

 

 

Bestaans(on)zekerheid

Raad voor Volksgezondheid en Samenleving schrijft in haar samenvatting van het rapport ‘Van overleven naar bloeien: bestaansonzekerheid voorkomen en verminderen’:

‘De huidige manier waarop systemen van hulp en ondersteuning werken, schiet tekort voor mensen in bestaansonzekerheid. Sterker nog, in veel gevallen draagt de manier waarop mensen worden geholpen bij aan het ontstaan en/of de hardnekkigheid van bestaansonzekerheid. Dat ligt voor een belangrijk deel aan de manier waarop huidige systemen van hulp en ondersteuning zijn ingericht. Veel steun schiet tekort om duurzaam herstel tot stand te brengen. Maar het aanpassen van bestaande regelingen is niet voldoende, en het creatief opzoeken van de ruimte binnen de huidige wet- en regelgeving evenmin. We zien dat zolang de principes van het systeem hetzelfde blijven, het systeem ook dezelfde resultaten zal blijven (re)produceren. Daarom zijn er nieuwe principes nodig die een tegenwicht bieden aan de huidige manieren van denken en doen, waarbij hulp vooral gericht is op zelfredzaamheid, verbrokkeld is en geen oog heeft voor de kracht van sociale netwerken.’

Tim ‘S Jongers en Albert-Jan Kruiter pleiten voor een bijzondere overheid waarbij ‘zonder aanziens des persoons’ en ‘gelijke gevallen gelijk behandelen’ ons niet langer bureaucratisch in de weg zitten. Niet langer mensen in het systeem proberen te proppen, maar het systeem om hen heen bouwen.

In een van de video’s van Barry Johnson over polariteiten beschrijft hij hoe het zo ver kan komen dat er alleen maar meer regels zijn en je als gevolg hele bevolkingsgroepen buitensluit. Het begint bij ‘probleemoplossend vermogen’ loslaten op iets dat ‘geen probleem is’ en gaat via de zoektocht naar een kwaadaardige bron van alle kwaad naar het negeren van een basisrecht, mens zijn.

Voorbeelden dat het anders kan zijn te vinden in de podcast serie van Elma Vriezekolk over hoe je armoede doorbreekt. Een van die voorbeelden is een schuldeiser die mensen met schulden menselijk blijft benaderen. Bij de meeste mensen is geld een middel dat ze kunnen gebruiken. Ze hebben vrije keuze waar ze het inzetten in ‘de markt’. Wanneer er problemen ontstaan en er niet voldoende geld meer is, verlies je de controle over je bestedingen. Voor de buitenwereld lijkt er niet veel veranderd te zijn en gaan met verhoogde inzet het laatste geld opeisen. Wat nu als dat laatste beetje besteedbaar inkomen van een verhandelbaar ‘marktproduct’ een onderdeel van een commons is geworden? 

Immers, als een visser in een visserijgebied besluit om alle vissen te gaan vangen, omdat hij misschien een nieuwe auto wil kopen, dan hebben alle andere vissers er last van. Met een beetje pech komen er nooit vissen meer terug of blijft de stand langdurig laag.

Bij schuldenlast wordt hierdoor de menswaarde zodanig gereduceerd dat iets vergelijkbaars gebeurt en ontstaat er een ‘tragedy of the commons’.

 

 

Ministerie van Sociale Zaken

Ook bij de Rijksoverheid willen ze burgers meer betrekken bij hun beleid omdat ze de kwaliteit van het beleid verbeteren. ‘We kunnen alleen effectief beleid maken als we input krijgen van de mensen die er het meest door worden beïnvloed.’, volgens de challenge die het ministerie van Sociale Zaken uitschreef.

 

Het aangaan van gesprekken met burgers zorgt voor meer wederzijds begrip. Sommige ambtenaren hebben het gevoel dat ze alles moeten weten en op alle vragen antwoord moeten hebben, wat hen onzeker maakt over hun kennisniveau. Deze gesprekken over beleid hoeven niet altijd te resulteren in het beantwoorden van alle vragen of het voeren van een discussie. In plaats daarvan draait het ook om luisteren naar de behoeften en zorgen van burgers en hen het gevoel te geven gehoord te worden. Aldus de challenge tekst.

 

Ook hier zien we weer een ecosysteem van verhalen met veel meer details in de communicatie dan met abstracte gecodificeerde meetbare informatie mogelijk is. Tussen de regels door lezen levert wel waarde op en voorkomt ‘ellende’. Met praktische actieve werkvormen, begrip van complexe sociale netwerken en een architectuur van gezonde ecosystemen is er een omgeving te creëren waarin burgers en overheid op meer natuurlijke wijze samenleven.

Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, (2023), Oplossingen om ambtenaren te stimuleren om met burgers in gesprek te gaan; help ze over de drempel!, via https://starthubs.co/nl/szw/ambtenaren-meer-in-gesprek-met-burgers/briefing